Bài dạy về gốc rễ của con người

Hôm nay tui lướt thấy 1 video của chương trình: Đường Lên Đỉnh Olympia, thì trong lần phát sóng Tuần 3 Quý 3 Tháng 3 của Olympia 2025 vào ngày 06/07 vừa rồi có một câu hỏi mà khá là nhiều tranh cãi xem là không phù hợp với chương trình đó là: Trong Kinh Pháp Cú, Đức Phật khuyên dạy chúng sinh hãy chăm tu tập "Tứ Vô Lượng Tâm" (bốn món tâm rộng lớn không lường được), đó là gì?

Thì chẳng thí sinh nào trả lời được câu này. Đây thiên về kiến thức Phật học nên các em không thể biết được 4 tên gọi của Tứ vô lượng Tâm

Nhưng đáp án chính là Từ Bi Hỷ Xã. 4 chữ này chúng ta nghe rất nhiều, nhắc đến Phật Giáo thì luôn nghe đến 4 chữ này. Thế như thế nào là Tứ Vô Lượng Tâm.

Tứ vô lượng (tiếng Phạn: Catvāryapramāṇāni, tiếng Nam Phạn: Catasso appamaññāyo; tiếng Trung: 四無量) là "bốn trạng thái tâm thức vô lượng", còn được gọi là Tứ phạm trú (caturbrahmavihāra/四梵住) hay "bốn cách an trú trong cõi Phạm" hay gọi là Tứ vô lượng tâm và gọi tắt là Từ bi hỷ xả là thuật ngữ chỉ một phép thiền định, trong đó hành giả tạo điều kiện cho bốn tâm thức cao thượng phát sinh. Bốn tâm vô lượng là:

● Từ vô lượng (maitry-apramāṇa/metta-appamaññā) hay còn gọi là tâm từ hay từ tâm
● Bi vô lượng (karuṇāpramāṇa/karuṇā-appamaññā) hay còn gọi là tâm từ bi hay tâm bi
● Hỉ vô lượng (muditāpramāṇa/muditā-appamaññā) hay còn gọi là tâm hoan hỉ
● Xả vô lượng (upekṣāpramāṇa/upekkhā-appamaññā) hay còn gọi là tâm buông xả hay buông bỏ

Bốn tâm này đối trị bốn phiền não là sân hận, ganh tị, buồn bực và tham muốn. Trong Đại thừa, Bốn tâm vô lượng cũng được gọi là hạnh Ba-la-mật-đa (Pāramitā/Lục độ), đó là tâm thức của Bồ Tát muốn cứu độ chúng sinh. Thực hành Tứ vô lượng, thiền giả sẽ tái sinh tại cõi Thiên (Deva).

(Nguồn: Wikipedia)

Nghe qua 4 chữ là Tứ Vô Lượng Tâm, thực sự thì có vẻ thấy cao siêu đó, có vẻ như là thiên về kiến thức Phật học. Nhưng khi nghe là Từ Bi Hỷ Xã thì lại gần gủi vô cùng. 4 trạng thái tâm cần có nhất của một con người. Cũng là 4 bài học tốt nhất dành cho con trẻ của chúng ta. Câu hỏi tại sao lại cần, cần vì 4 chữ này tạo nên một con người thiện lương biết yêu thương mọi thứ không riêng là yêu thương mỗi con người mà là chúng sinh ở xung quanh chúng ta.

Từ là gì, Tâm Từ là gì? Đó là tình yêu thương, không hẳn là phạm trù giữa người với người mà là với mọi vật, không phân biệt đối xử, không có thành kiến, mà là khoan dung với mọi thứ, tạo nên cái tâm thiện lành, chân thật, mang đầy thiện ý, là cái gốc rễ của một con người,....
Bi là gì, Tâm Từ Bi là gì? Là sự thương xót, thấu hiểu, cảm thông, là sẽ chia. Biết lắng nghe và giúp đỡ nhau vượt qua khó khăn. Đó cũng là gốc rễ của con người, biết yêu thương, cảm thông và chia sẽ. Không có gì nhẹ nhàng khi ta biết lắng nghe để rồi thấu hiểu,....
Hỷ là gì, Tâm Hỷ là thế nào? Không phải vui sướng vì ta đạt được mục đích, mà là ta hoan hỷ khi người được hạnh phúc, công nhận thành quả, thành công của người khác đạt được, chứ không phải đố kỵ, ganh ghét những gì mà người khác đạt được. Đó là chân tâm mà đối đãi, thực sự chúc phúc cho người,.....Chúc người mãi luôn được hạnh phúc.....
Xả là gì, Tâm Xả là thế nào? Đó chính là buông bỏ, không bám chấp vào bất kỳ điều gì, lấy thuận theo tự nhiên mà đối đãi. Không tham lam, không kêu ngạo, không phân biệt, bình đạm với tất cả mọi thứ, xem vô thường là lẻ tự nhiên, diệt đi tam độc Tham, sân, si...

Nên có nhiều ý kiến là câu hỏi này không phù hợp với chương trình, nếu chúng ta nghe 4 chữ Tứ Vô Lượng Tâm thì có vẻ không phù hợp đấy có vẻ hơi cao siêu, không phù hợp với lứa tuổi học sinh, nhưng chúng ta nghe 4 chữ Từ Bi Hỷ Xả thì nó lại rất phù hợp, cũng là một bài dạy về Đạo Đức, cũng là một bài dạy về Triết Học, và cũng là bài dạy để làm người, bài dạy đủ để đi cả kiếp người, nó không thừa cũng không thể thiếu,......

Còn mọi người thì thấy sao, câu hỏi này liệu có phù hợp cho một chương trình như: Đường Lên Đỉnh Olympia hay không?

📷: 晏小奚

(Lâu lâu tui mới viết bài, có vẻ hơi dài, mà tui viết dài thì nó thành dở, cám ơn mn đã đọc nhe😁😁😁)